Participatie is hoofdzaak
Op werkbezoek bij Amsterdam UMC
Op 28 november 2022 organiseerde Nationaal Plan Hoofdzaken een bijeenkomst over participatie. Hoe zorgen we dat mensen met een psychische of neurologische aandoening zoveel mogelijk kunnen participeren? Tweede Kamerlid D66 Rens Raemakers was uitgenodigd om deel te nemen aan het gesprek.
Projectleider Matthijs van Kampen heet het gezelschap welkom en vraagt zich hardop af: ‘Als we honderd miljoen op de bank hadden, wat zouden we dan doen aan preventie, vroegsignalering en behandeling van psychische en neurologische aandoeningen? En wat is er nodig om de participatie van mensen met deze aandoeningen te bevorderen? Ons grote doel is om hen in 2040 vijf jaar langer in goede gezondheid te laten leven.’
Oorsprong van het initiatief
Henk Smid is voorzitter van de stuurgroep. Hij herinnert het gezelschap aan de oorsprong van het initiatief Nationaal Plan Hoofdzaken: ‘De psychiatrie en de neurologie zijn uit elkaar gegroeid. Onze doelstelling is om ze weer bijeen te brengen.’ Hij waarschuwt voor té hoge verwachtingen: ‘Nationaal Plan Hoofdzaken is een beweging; je kunt de versnippering pas herstellen als je er met veel partijen langdurig aan werkt.’
Kruisbestuiving
Gastheer vandaag is Christiaan Vinkers, hoogleraar Stress en Veerkracht bij Amsterdam UMC. De scheidingen kosten “BV Nederland” volgens hem veel geld. Hij refereert aan een recent verschenen trendrapport van Nationale Nederlanden: Er is meer dan 5% ziekteverzuim, onder meer vanwege psychische klachten. Vinkers: ‘Wie is daarvoor verantwoordelijk? Is dat de werkgever? De overheid? Of zijn we dat gezamenlijk?’ Hij schetst een mogelijk toekomstbeeld met bijvoorbeeld een Deltaplan Stress, waar allerlei disciplines samenwerken, zoals psychiaters, neurowetenschappers, organisatiepsychologen, verzekeringsgeneeskundigen, ervaringsdeskundigen, UWV, werkgevers en overheid. ‘Stress is diagnose-overstijgend. We hebben de kruisbestuiving keihard nodig.’
Landelijke Aanpak Mentale Gezondheid
Laura Shields-Zeeman is hoofd gezondheidspreventie Trimbos Instituut en Bijzonder hoogleraar aan de Universiteit Utrecht. In opdracht van het ministerie van VWS (Volksgezondheid Welzijn en Sport) startten onderzoekers in 2021 een scopingstudie voor de Landelijke Aanpak Mentale Gezondheid. Zij berekenden: Met een toename van welbevinden van 5% op 1 miljoen mensen, bespaart Nederland 144 miljoen euro per jaar.
Focus op implementatie
Uit meerdere studies van Trimbos blijkt onder andere dat Nederland veel erkende en effectieve interventies kent voor welzijnsbevordering en preventie. Shields: ‘Ze werken heel goed, maar worden onvoldoende opgepikt.’ Ze adviseert: ‘Wat doen we met 100 miljoen? Focus op implementatie, en niet op de ontwikkeling van nieuwe kennis. We moeten in deze bestaande interventies bovendien meer rekening houden met sociaal-economische factoren zoals financiële stress, armoede, prestatiedruk, eenzaamheid en bestaansonzekerheid.’
Gemeentelijk beleid
Uit buitenlandse studies blijkt dat gemeentelijk beleid essentieel is voor het slagen van de Landelijke Aanpak Mentale Gezondheid. Wel vraagt dat om meer eenduidigheid. Shields: ‘Gebruiken we dezelfde termen, geven we dezelfde betekenis en meten we dezelfde dingen?’ Ze pleit voor een integrale aanpak. ‘Bied een mix aan van interventies en beleidsmaatregelen, passend bij de verschillende leefomgevingen. Ze versterken elkaar.’
Leren van andere landen
Het verhaal van Laura Shields roept vragen op. Rens Raemakers vraagt of suïcidepreventie wordt meegenomen in de Landelijke Aanpak Mentale Gezondheid, en of er integratie is. ‘Nee’, antwoordt Shields. ‘De landelijke agenda Suïcidepreventie is een apart programma, evenals landelijk meerjarenprogramma Depressiepreventie. ‘Een belangrijk punt van aandacht’, erkent Shields. ‘In andere landen zien we deze integratie wél. Daar ziet men al die velden als één spectrum. Wij kunnen daarvan leren.’
Over grenzen
Ook Christiaan Vinkers weet hoe lastig het is om door de grenzen van departementen heen te breken. ‘Over stress en burn-out heb ik gesproken met VWS. Zij vonden het een maatschappelijk probleem, en verwezen mij naar SZW. SZW op hun beurt vond stress een aandoening die juist thuishoorde bij VWS. Ze vinden samenwerken allemaal een goed idee. Maar de praktijk is weerbarstig.’ Rens Raemakers: ‘Ik heb de noodzaak van samenwerking bij de overheid genoteerd.’ Tot slot noemt Matthijs van Kampen de Aanpak Laaggeletterdheid waar wél drie of vier departementen samenwerken: ‘Dat is een inspirerend voorbeeld van succesvolle samenwerking op beleidsniveau.’
Economische impact
Het woord is aan Erwin Heeneman (Aegon): ‘Wij als verzekeraar geven elke werkdag ongeveer 90 miljoen euro uit aan zorg. Dat is veel geld.’ Hij doet alvast een voorzetje voor een eventuele samenwerking: ‘Als Nationaal Plan Hoofdzaken een aanvraag doet voor het Nationaal Groeifonds, dan moet daar business uit voortkomen en economische impact.’
Well being monitor
Zijn collega Lies van Berkel (Zilveren Kruis) neemt het woord over. ‘Als je een slechte relatie hebt met je werkgever, heb je 30% meer kans op een hartaanval.’ Zij hebben met TNO en Deloitte een Well being model ontwikkeld voor op de werkvloer. Van Berkel: ‘Dat gaat bijvoorbeeld over leefstijl, zingeving en autonomie. We bouwen een Well being monitor waarmee werkgevers realtime kunnen zien hoe zij het doen, en hoe ze het zo nodig kunnen bijstellen. Ook hebben wij een community opgericht van ongeveer twintig grote werkgevers die best practices uitwisselen.’
Vitaal en Gezond
Zilveren Kruis werkt samen met de gemeente Amsterdam bovendien samen in het programma Vitaal en Gezond, met als doel de toenemende gezondheidsverschillen van kwetsbare groepen in de stad te verkleinen. Van Berkel: ‘We zijn een coalitie gestart met alle zorgaanbieders in de regio. Eén van de initiatieven heet Digitale Voordeur. Daarin leiden we de burger beter toe naar het zorgaanbod, zodat ze eerder de zorg krijgen die ze nodig hebben. Als dit goed werkt kunnen we het opschalen naar andere regio's. Daar is veel geld voor nodig.’
Lies van Berkel: ‘Ook hebben wij in nauwe samenwerking met gemeente en huisartsen Welzijn op Recept opgericht, een programma voor een holistisch kijk op problematiek, met aandacht voor het probleem achter het probleem. De oorzaak van psychische klachten ligt vaak in het sociaal domein. Dat is de verantwoordelijkheid van de gemeente.’
Depressie Connect
Dorien Smit van de Radboud Universiteit Nijmegen heeft onderzoek gedaan naar ervaringskennis en lotgenotencontact bij chronische depressie. Ze deed dit in samenwerking met GGZ Pro Persona en de Depressievereniging. Conclusie: ‘Peer support is effectief voor klinisch herstel (minder klachten), persoonlijk herstel (zoals empowerment) en maatschappelijke herstel (meedoen in de samenleving).
Smit: ‘We hebben Depressie Connect ontwikkeld, een online community die wordt gehost door de patiëntenvereniging. Hier kunnen mensen anoniem ervaringen uitwisselen. Ze oefenen om open te zijn over hun depressie. We zijn gestart met een vervolgproject waarin we deelnemers van Depressie Connect begeleiden naar een betekenisvolle plek in de samenleving.’
Vervanging van professionele zorg?
Henk Smid vraagt zich af of bij de lichtere vormen van psychisch lijden lotgenotencontacten een vervanging kan zijn voor professionele zorg. Dorien Smit antwoordt dat het zeker zin heeft om zo’n community te gaan verbreden voor mensen met milde klachten. ‘Dan heeft het misschien een preventieve werking.’ Henk Smid filosofeert over een toekomst waarin lotgenoten zelf een contract met de zorgverzekeraar afsluiten.
Esther Hosli (Hersenstichting) waarschuwt: ‘Voor jongeren kan zo’n platform onveilig zijn als er concurrentiestrijd ontstaat: wie heeft het de ergste depressie? Dorien Smit: ‘Ook wij vreesden aanvankelijk voor één muur van ellende op het online forum. Maar het wordt dagelijks gemodereerd en we hebben nauwelijks incidenten gehad.’
Samenwerking
Mirjam van Belzen (Public Affairs Amsterdam UMC) zegt: ‘Elke euro die je stopt in lotgenotencontact brengt gigantisch veel op.’ Ze verwijst ter inspiratie naar lotgenotencontact bij Kanker.nl. ‘Daar hebben ze eveneens een heel succesvol platform voor online lotgenotencontact en maatschappelijke integratie.’ Erwin Heeneman ziet voor deze platforms een link met de Digitale Voordeur van Zilveren Kruis, en Laura Shields ziet eveneens mogelijkheden voor samenwerking. ‘Voor de Landelijke Aanpak Mentale Gezondheid ontwikkelen we ook een online platform. Misschien kunnen we samenwerken met Depressie Connect.’
Geen passende zorg
Het laatste woord is aan ervaringsdeskundige Irene Nijmeijer; herstellende van hersenletsel en PTSS. ‘Mijn hersenletstel is onzichtbaar op CT-scans. Overal klopte ze tevergeefs aan voor passende zorg, ook bij de huisarts en neuroloog. Uiteindelijk kwam ze bij een chiropractor terecht. Nijmeijer: ‘Hij was de eerste die naar het holistische plaatje keek. Hij legde uit wat er mis was in mijn hoofd. Dat heeft me heel goed geholpen in mijn herstel.’ Ze ging voor een re-integratietraject naar De Class van de Hersenstichting (speciaal voor dat doel opgericht).
De Class versus UWV
Toen kwam ze bij het UWV, waar alle nieuwe veerkracht onmiddellijk teniet werd gedaan. Nijmeijer: ‘Het kostte zoveel energie, al die regelgeving en tegenwerking. Ze wilden mij per se aan het werk hebben. Niemand begreep de impact van hersenletsel en PTSS.’ Nijmeijer schetst de tegenstelling met de Class: ‘Daar denken ze in mogelijkheden en kijken ze naar jouw ambities en behoeften. Je krijgt je zelfvertrouwen weer terug. Ze geven je hoop.’ Erwin Heeneman denkt eveneens aan een Deltaplan: ‘Voor mensen die willen en kunnen werken, maar wel op de juiste plek.’
Losse puntjes in een model
Matthijs van Kampen sluit de bijeenkomst af. ‘We gaan de komende tijd alle losse puntjes van deze mooie ochtend in een model gieten dat aan de basis staat van een mogelijke subsidieaanvraag voor het Nationaal Groeifonds. Dan kunnen we werken aan herstel van zoveel mogelijk mensen én aan het verdienvermogen van Nederland.’